Lịch là một loài cá trước đây đã được ca tụng trong các bài ca dao như: “Con lươn, con lịch, con chình/Ba con dưới nước cái mình trơn lu”. Miền Trung cũng có câu ca dao nói về món ngon này: “Lịch mà xào với măng tre/Nếu là dân nhậu mới nghe đã thèm”.
Lịch thường sống ở sông suối, có loại ở vùng nước lợ, cũng có loại sống ở nước ngọt. Ở quê tôi, vào cuối tháng 6 đến đầu tháng 8 âm lịch, là mùa bắt lịch nước ngọt (gọi là lịch cát) trên sông Cái.
Thông thường, khi hết mùa mưa lụt, trời bắt đầu nắng ấm, những con cá lịch mẹ sẽ tìm hang hốc để đẻ trứng, sau đó đám lịch con ra đời và tự bơi lội tìm thức ăn dưới lòng sông.
Đến hè, các con lịch nhỏ ngày nào đã trưởng thành, óng ánh vàng, đầy thịt. Lúc này, dòng sông bắt đầu cạn dần và người ta rủ nhau đi bắt lịch.
Bắt lịch không khó. Ở quê tôi, mọi nhà đều sắm một hoặc vài cái cào. Lưỡi cào được làm bằng thép, có hình dáng giống như cái móc để khoèo đồ vật, có khe dài, ngoài rộng trong hẹp dần lại, được cắm chặt vào cái cán tre nhỏ, dài hơn sải tay.
Để bắt được lịch, mọi người phải lội vào giữa dòng sông cạn, sau đó đưa cào xuống và cào mạnh từng đường. Như vậy, những con lịch giấu mình dưới cát hay lớp mùn đất sẽ bị mắc vào lưỡi cào.
Khi phát hiện, người bắt lịch phải nhanh chóng đưa lưỡi cào lên, áp sát vào miệng cái giỏ tre để bắt, vì lịch rất trơn.
Hồi còn bé, tôi và những đứa trẻ khác thường hay theo cha và các chú trong xóm đi cào lịch. Thật vui! Lúc đó chưa có phao nhựa như hiện nay, nên khi cầm cào xuống sông, người ta thường mang theo mấy đoạn thân cây chuối, kết lại với nhau thành cái bè, trên đó để cái giỏ tre đựng lịch để không rơi mất.
Những cái bè nhỏ bập bềnh bên cạnh những cái cào đưa lên và đưa xuống. Cả khúc sông đều tràn đầy tiếng cười. Đám trẻ con đứa nào cũng vui mừng khi nhìn thấy những con lịch uốn cong người, vùng vẫy lúc bị đưa lên khỏi mặt nước.
Lịch là một món ăn ngon và bổ dưỡng. Thịt lịch thơm hơn thịt lươn.Ở quê tôi, người ta chế biến khá nhiều món ngon từ lịch như: nấu cháo, rim với măng tre, nấu canh cà dĩa hay chiên giòn.
Nhưng với tôi, có lẽ ngon nhất là món lịch xào với măng tre, đặc biệt là măng tre đã ngâm chua. Chính vì vậy mà có câu: “Lịch mà xào với măng tre/Nếu là dân nhậu mới nghe đã thèm”.
Đang mùa chống dịch Covid-19, tôi rất nhớ quê nhưng không thể về được. Hôm qua, từ Nha Trang, tôi gọi điện thoại cho chị ruột ở quê, chị vui mừng báo tin cả nhà vẫn an lành.
Rồi giống như thể nhớ tôi thích món lịch, chị bảo: “Trời ơi, cậu không về được, tiếc quá! Năm nay, ở quê mình trúng mùa lịch cát, người ta bắt được nhiều lắm cậu à…”
sara.edu.vn – Cập nhật nhanh, đa dạng thông tin về ẩm thực, phong thủy, công nghệ, giáo dục, làm đẹp,… một cách liên tục và chính xác 24/7.
